فتق وانواع آن
فتق یا هرنی (Hernia) به شرایطی گفته می‌شود که در آن یک عضو یا بخشی از یک عضو از طریق یک نقطه ضعیف یا بازشدگی در دیواره‌ای که به طور طبیعی آن را در جای خود نگه می‌دارد، به بیرون برجسته می‌شود. فتق‌ها می‌توانند در نقاط مختلف بدن رخ دهند و انواع مختلفی دارند. شایع‌ترین نوع فتق‌ها، فتق‌های شکمی هستند که در دیواره شکم رخ می‌دهند. در این مقاله، به بررسی انواع فتق‌ها، علل بروز آنها، علائم و نشانه‌ها، روش‌های تشخیص و درمان، و اقدامات پیشگیرانه پرداخته می‌شود.
انواع فتق
فتق اینگوینال (Inguinal Hernia)
فتق اینگوینال شایع‌ترین نوع فتق است که در ناحیه کشاله ران رخ می‌دهد. این نوع فتق زمانی رخ می‌دهد که بخشی از روده یا بافت چربی از طریق کانال اینگوینال به بیرون برجسته می‌شود. فتق اینگوینال به دو نوع مستقیم و غیرمستقیم تقسیم می‌شود. فتق اینگوینال مستقیم بیشتر در مردان بزرگسال رخ می‌دهد، در حالی که فتق اینگوینال غیرمستقیم معمولاً در نوزادان و کودکان دیده می‌شود.
فتق فمورال (Femoral Hernia)
فتق فمورال در ناحیه فمورال، که در پایین‌تر از ناحیه اینگوینال قرار دارد، رخ می‌دهد. این نوع فتق نسبت به فتق اینگوینال کمتر شایع است و بیشتر در زنان رخ می‌دهد. فتق فمورال معمولاً به دلیل افزایش فشار داخل شکم، به ویژه در دوران بارداری یا چاقی، رخ می‌دهد.
فتق نافی (Umbilical Hernia)
فتق نافی زمانی رخ می‌دهد که بخشی از روده یا بافت چربی از طریق ناحیه نافی به بیرون برجسته می‌شود. این نوع فتق بیشتر در نوزادان دیده می‌شود، اما می‌تواند در بزرگسالان نیز رخ دهد. در نوزادان، فتق نافی معمولاً خودبه‌خود بهبود می‌یابد، اما در بزرگسالان ممکن است نیاز به جراحی داشته باشد.
فتق دیافراگماتیک (Diaphragmatic Hernia)
فتق دیافراگماتیک زمانی رخ می‌دهد که بخشی از معده یا سایر اعضای شکمی از طریق دیافراگم به داخل قفسه سینه برجسته می‌شود. این نوع فتق می‌تواند مادرزادی باشد یا در طول زندگی به دلیل آسیب یا بیماری‌های مختلف رخ دهد. فتق دیافراگماتیک می‌تواند مشکلات تنفسی ایجاد کند و نیاز به درمان فوری دارد.
فتق هیاتال (Hiatal Hernia)
فتق هیاتال زمانی رخ می‌دهد که بخشی از معده از طریق هیاتوس، که یک بازشدگی در دیافراگم است، به داخل قفسه سینه برجسته می‌شود. این نوع فتق معمولاً با رفلاکس معده به مری (GERD) همراه است و می‌تواند باعث سوزش سر دل و سایر علائم گوارشی شود.
فتق انسیزیونال (Incisional Hernia)
فتق انسیزیونال زمانی رخ می‌دهد که بخشی از روده یا بافت چربی از طریق یک زخم جراحی قبلی به بیرون برجسته می‌شود. این نوع فتق بیشتر در افرادی که جراحی‌های شکمی داشته‌اند و به درستی بهبود نیافته‌اند، رخ می‌دهد.
فتق اپیگاستریک (Epigastric Hernia)
فتق اپیگاستریک زمانی رخ می‌دهد که بخشی از بافت چربی از طریق دیواره شکم در ناحیه بین ناف و قفسه سینه به بیرون برجسته می‌شود. این نوع فتق می‌تواند کوچک و بدون علامت باشد یا باعث درد و ناراحتی شود.
علل بروز فتق
علل بروز فتق‌ها متنوع و شامل عوامل مختلفی می‌شود. در زیر به برخی از این عوامل اشاره می‌شود:
- ضعف مادرزادی در دیواره شکم: برخی افراد با ضعف‌های مادرزادی در دیواره شکم به دنیا می‌آیند که آنها را مستعد بروز فتق می‌کند.
- افزایش فشار داخل شکم: عواملی مانند بارداری، چاقی، بلند کردن اجسام سنگین، سرفه‌های مزمن و یبوست می‌توانند باعث افزایش فشار داخل شکم شوند و به بروز فتق کمک کنند.
- آسیب‌ها و جراحی‌ها: زخم‌های جراحی یا آسیب‌های شکمی می‌توانند نقاط ضعفی در دیواره شکم ایجاد کنند که باعث بروز فتق می‌شوند.
- سابقه خانوادگی: وجود سابقه فتق در اعضای خانواده می‌تواند ریسک بروز فتق را افزایش دهد.
- سن و جنسیت: برخی انواع فتق‌ها بیشتر در مردان و برخی دیگر بیشتر در زنان دیده می‌شوند. همچنین، با افزایش سن، احتمال بروز فتق افزایش می‌یابد.
علائم و نشانه‌ها
علائم و نشانه‌های فتق بسته به نوع و محل آن متفاوت است، اما برخی از علائم مشترک بین انواع مختلف فتق‌ها عبارتند از:
- برجستگی یا توده قابل مشاهده: معمولاً در محل فتق یک برجستگی یا توده قابل مشاهده و لمس وجود دارد که با فشار به داخل می‌رود و با فشار زیاد یا ایستادن بیرون می‌زند.
- درد و ناراحتی: ممکن است در محل فتق درد یا ناراحتی احساس شود، به ویژه هنگام بلند کردن اجسام سنگین، سرفه یا زور زدن.
- احساس سنگینی یا فشار: برخی افراد احساس سنگینی یا فشار در ناحیه فتق دارند.
- عوارض گوارشی: در فتق‌های هیاتال، ممکن است علائم گوارشی مانند سوزش سر دل، رفلاکس معده به مری و تهوع وجود داشته باشد.
- مشکلات تنفسی: در فتق‌های دیافراگماتیک، ممکن است مشکلات تنفسی و تنگی نفس رخ دهد.
روش‌های تشخیص
تشخیص فتق معمولاً بر اساس تاریخچه پزشکی و معاینه فیزیکی انجام می‌شود، اما در برخی موارد نیاز به تست‌های تصویربرداری و آزمایش‌های دیگر است. روش‌های تشخیص شامل موارد زیر است:
- معاینه فیزیکی: پزشک با لمس و فشار دادن ناحیه مشکوک به فتق می‌تواند وجود برجستگی یا توده را تشخیص دهد.
- تصویربرداری: استفاده از روش‌های تصویربرداری مانند سونوگرافی، سی‌تی اسکن (CT Scan) و ام‌آر‌آی (MRI) می‌تواند به تشخیص دقیق محل و اندازه فتق کمک کند.
- آزمایش‌های دیگر: در برخی موارد، ممکن است نیاز به آزمایش‌های دیگر مانند آندوسکوپی برای بررسی فتق‌های هیاتال باشد.
روش‌های درمان
درمان فتق بستگی به نوع، اندازه و علائم آن دارد. در برخی موارد، فتق‌های کوچک و بدون علامت نیاز به درمان خاصی ندارند و تنها نظارت دوره‌ای کافی است. اما در موارد دیگر، نیاز به جراحی و درمان‌های دیگر است. روش‌های درمان شامل موارد زیر است:
روش‌های غیرجراحی
- استفاده از فتق‌بند: فتق‌بندها می‌توانند به کنترل فتق و کاهش درد کمک کنند، اما نمی‌توانند فتق را به طور کامل درمان کنند.
- تغییرات سبک زندگی: در فتق‌های هیاتال، تغییرات در رژیم غذایی و سبک زندگی مانند کاهش وزن، پرهیز از غذاهای اسیدی و کوچک کردن وعده‌های غذایی می‌تواند به کاهش علائم کمک کند.
روش‌های جراحی
- جراحی باز: در این روش، جراح با ایجاد یک برش در ناحیه فتق، بافت‌های بیرون زده را به جای خود بازگردانده و دیواره شکم را ترمیم می‌کند. این روش معمولاً برای فتق‌های بزرگ و پیچیده استفاده می‌شود.
- جراحی لاپاروسکوپی: در این روش، جراح با استفاده از ابزارهای خاصی که از طریق برش‌های کوچک وارد شکم می‌شوند، فتق را ترمیم می‌کند. این روش کمتر تهاجمی است و دوره بهبودی کوتاه‌تری دارد.
- جراحی با استفاده از مش: در برخی موارد، جراح از یک شبکه مصنوعی (مش) برای تقویت دیواره شکم و جلوگیری از بازگشت فتق استفاده می‌کند.
اقدامات پیشگیرانه
برخی اقدامات می‌توانند به کاهش خطر بروز فتق کمک کنند:
- حفظ وزن مناسب: کاهش وزن اضافی می‌تواند فشار روی دیواره شکم را کاهش دهد.
- تمرینات تقویت‌کننده عضلات شکم: تمرینات منظم می‌تواند عضلات شکم را تقویت کرده و خطر بروز فتق را کاهش دهد.
- اجتناب از بلند کردن اجسام سنگین: بلند کردن اجسام سنگین می‌تواند فشار زیادی به دیواره شکم وارد کند و خطر بروز فتق را افزایش دهد.
- اجتناب از زور زدن: زور زدن مکرر، مانند هنگام یبوست یا سرفه‌های مزمن، می‌تواند فشار داخل شکم را افزایش داده و خطر فتق را بیشتر کند.
- ترک سیگار: سیگار کشیدن می‌تواند به ضعف عضلات و بافت‌های بدن منجر شود و خطر بروز فتق را افزایش دهد.
نتیجه‌گیری
فتق یک مشکل شایع پزشکی است که می‌تواند در نقاط مختلف بدن رخ دهد و انواع مختلفی دارد. علل بروز فتق‌ها متنوع است و شامل عوامل مادرزادی، افزایش فشار داخل شکم، آسیب‌ها و جراحی‌ها، و عوامل ژنتیکی می‌شود. علائم و نشانه‌های فتق بسته به نوع و محل آن متفاوت است، اما معمولاً شامل برجستگی یا توده قابل مشاهده، درد و ناراحتی، و مشکلات گوارشی یا تنفسی است. تشخیص فتق با استفاده از معاینه فیزیکی و روش‌های تصویربرداری انجام می‌شود. درمان فتق بستگی به نوع، اندازه و علائم آن دارد و می‌تواند شامل روش‌های غیرجراحی و جراحی باشد. اقدامات پیشگیرانه مانند حفظ وزن مناسب، تمرینات تقویت‌کننده عضلات شکم و اجتناب از بلند کردن اجسام سنگین می‌توانند به کاهش خطر بروز فتق کمک کنند. در نهایت، با تشخیص و درمان به موقع فتق، می‌توان از عوارض جدی آن جلوگیری کرد و کیفیت زندگی بیماران را بهبود بخشید.
اگر زخم یا جراحتی دارید با کارشناسان ما تماس بگیرید اینستاگرام 09122999273 سروش ایتا واتس آپ
