نارسایی کلیه (کلیوی) یک وضعیت پزشکی است که در آن کلیه‌ها قادر به انجام وظایف خود به طور کامل نیستند. کلیه‌ها به عنوان فیلترهای طبیعی بدن عمل می‌کنند، وظیفه اصلی آنها تصفیه خون از مواد زائد و دفع مایعات اضافی از بدن است. وقتی کلیه‌ها نتوانند این وظایف را انجام دهند، مواد زائد و مایعات اضافی در بدن انباشته می‌شوند که می‌تواند منجر به مشکلات جدی و حتی تهدیدکننده زندگی شود.

انواع نارسایی کلیه

نارسایی کلیه به دو دسته اصلی تقسیم می‌شود: حاد و مزمن.

1. نارسایی کلیه حاد (Acute Kidney Injury – AKI): نارسایی کلیه حاد به معنای کاهش ناگهانی عملکرد کلیه‌هاست که معمولاً به دلیل عوامل موقتی و قابل برگشت ایجاد می‌شود. این نوع نارسایی ممکن است ناشی از:
   • کاهش جریان خون به کلیه‌ها (به دلیل کم‌آبی، خونریزی شدید، شوک و غیره)
   • آسیب مستقیم به کلیه‌ها (به دلیل مصرف داروهای خاص، عفونت‌ها، سموم و غیره)
   • انسداد مجاری ادراری (به دلیل سنگ کلیه، تومورها و غیره)
2. نارسایی کلیه مزمن (Chronic Kidney Disease – CKD): نارسایی کلیه مزمن به معنای کاهش تدریجی و پیش‌رونده عملکرد کلیه‌ها در طول زمان است. این نوع نارسایی اغلب ناشی از شرایط طولانی‌مدت و مزمن مانند:
   • دیابت
   • فشار خون بالا
   • گلومرولونفریت (التهاب گلومرول‌های کلیه)
   • بیماری‌های کلیوی ارثی (مانند پلی‌کیستیک کلیه)
   • آسیب‌های ناشی از مصرف طولانی‌مدت برخی داروها

علائم و نشانه‌ها

علائم نارسایی کلیه می‌توانند متفاوت باشند و به نوع و شدت بیماری بستگی دارند. برخی از علائم شایع عبارتند از:

• کاهش حجم ادرار
• ورم (خصوصاً در پاها و مچ پا)
• خستگی و ضعف
• تهوع و استفراغ
• تنگی نفس
• درد در ناحیه کلیه‌ها

در موارد حاد، علائم ممکن است به سرعت بروز کنند، در حالی که در نارسایی مزمن، علائم به تدریج ظاهر می‌شوند.

تشخیص

تشخیص نارسایی کلیه شامل بررسی‌های مختلفی است که معمولاً توسط پزشک انجام می‌شود. این بررسی‌ها ممکن است شامل:

• آزمایش خون (برای اندازه‌گیری کراتینین و نیتروژن اوره خون)
• آزمایش ادرار (برای بررسی وجود پروتئین یا خون در ادرار)
• سونوگرافی یا سی‌تی اسکن (برای بررسی ساختار کلیه‌ها)
• بیوپسی کلیه (برای بررسی نمونه بافت کلیه زیر میکروسکوپ)

درمان

درمان نارسایی کلیه به نوع و شدت بیماری بستگی دارد و ممکن است شامل موارد زیر باشد:

1. درمان نارسایی کلیه حاد:
   • مدیریت عوامل زمینه‌ای (مانند بازگرداندن جریان خون به کلیه‌ها)
   • مصرف داروها برای کنترل علائم و پیشگیری از عوارض
   • دیالیز موقت در موارد شدید
2. درمان نارسایی کلیه مزمن:
   • کنترل فشار خون و دیابت
   • تغییرات در رژیم غذایی (مانند کاهش مصرف پروتئین، نمک و پتاسیم)
   • داروهای خاص برای کاهش پیشرفت بیماری
   • دیالیز یا پیوند کلیه در مراحل پیشرفته

پیشگیری

پیشگیری از نارسایی کلیه شامل اقدامات زیر است:

• کنترل فشار خون و دیابت
• مصرف آب به میزان کافی
• پرهیز از مصرف بی‌رویه داروها (خصوصاً داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی)
• پیگیری و مدیریت بیماری‌های مزمن مرتبط با کلیه‌ها

نارسایی کلیه یک وضعیت پزشکی جدی است که نیاز به توجه و مدیریت دارد. با تشخیص زودهنگام و درمان مناسب، بسیاری از افراد می‌توانند زندگی سالم و فعالی داشته باشند. اطلاعات و آموزش در مورد پیشگیری و مدیریت نارسایی کلیه برای بیماران و خانواده‌های آنها از اهمیت بالایی برخوردار است.